کد مطلب:9089 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:502

گنجینه کتابخانه » شخصیت ها، اصحاب و علماء » حضرت معصومه (س)

جغرافياي تاريخي هجرت حضرت معصومه (س)(4)

هجرت حضرت امام علي بن موسي الرضا(ع) از مدينه به مرو، هجرتي اجباري بود كه هر نوع تصميم گيري را از وي سلب كرده بود. لذا خاندان پيامبر و خاصان امام كه بي فروغ او زندگي برايشان مفهومي نداشت، قصد هجرت به ايران كردند و ليكن مخالفت دستگاه خلافت باعث شد تا هجرت حضرت فاطمه معصومه(س) با يكسال تاخير صورت پذيرد.



حسن بن محمد بن حسن قمي گويد:



«از سادات حسينيه از فرزندان موسي بن جعفر عليهما السلام كه به قم آمدند، فاطمه بود دختر موسي بن جعفر عليها السلام.



چنين گويد بعضي از مشايخ قم كه چون امام علي بن موسي الرضا عليهما السلام را از مدينه بيرون كردند تا به مرو رود از براي عقد بيعت به ولايت عهد براي او سنة ماتين، خواهر او فاطمه بنت موسي بن جعفر عليهم السلام در سنه احدي و ماتين به طلب او بيرون آمد.



چون به ساوه رسيد، بيمار شد. پرسيد كه ميان من و ميان شهر قم چه قدر مسافت است، او را گفتند كه ده فرسخ است.



خادم خود را بفرمود تا او را بردارد و به قم برد. خادم او را به قم آورد و در سراي موسي بن خزرج بن سعد اشعري فرود آمد و نزول كرد ...»

هجرت علويان



مؤلف تاريخ قم علاوه بر هجرت حضرت فاطمه معصومه(س)، از مهاجرت گروهي از فرزندان ابوطالب به اين شهر مقدس خبر مي دهد كه جز نام برخي از آنها در كتب انساب، هيچ اطلاعي نيست. به احتمال زياد تمامي اين مهاجرتها پس از هجرت امام رضا(ع) و حضرت معصومه(س) صورت گرفته باشند.



از مهمترين و معتبرترين كتب انساب كه مهاجرت آل ابوطالب را به ترتيب نام شهرها تنظيم كرده، ابو اسماعيل ابراهيم بن ناصر بن طباطبا مي باشد. وي در «منتقلة الطالبيين » به مهاجرت قريب به پنجاه تن از خاندان موسوي به ايران اشاره مي كند كه به شهرهايي چون آذربايجان، ارجان (بهبهان)، آبه (از نواحي قم)، آمل، بلخ، بخارا، ترنجه (از نواحي بين آمل و ساري) ترمذ، جندي شاپور، جره (از روستاهاي شيراز). خراسان، رامهرمز، ري، شاپور (از نواحي فارس)، سيرجان، شيراز، طبرستان، طوس، فسا، قزوين، قم، نيشابور، همدان و هرات هجرت نموده و در آن شهرها سكني گزيده اند.



البته در ايران علاوه بر دو مرقد مطهر امام علي بن موسي الرضا(ع) وحضرت فاطمه معصومه(س)، آرامگاههاي ديگري نيز به عنوان فرزندان امام كاظم(ع) معروف هستند كه پس از هجرت امام رضا(ع) به ايران آمده و در ايران قبل از رسيدن به امام(ع) به شهادت رسيده و يا از دنيا رفته اند. براي نمونه به موارد زير اشاره مي شود:

1- حضرت احمد بن موسي(ع)



حضرت سيد ميراحمد بن موسي(ع) معروف به «شاه چراغ »، برادر امام رضا(ع) و بزرگترين پسر امام كاظم(ع) پس از ايشان است كه بعد از ولايتعهدي امام رضا(ع) عزم خراسان نمود و در دو فرسنگي شيراز، خبر شهادت امام رضا(ع) به ايشان رسيد و چون مامون دستور قلع و قمع علويان را داده بود، لذا اين بزرگوار در خطه شيراز به دست حاكم آنجا شهيد گرديد. شايد پس از اين واقعه بود كه فرزندش «شاهزاده ابراهيم » به قم مهاجرت نمود.

2- حضرت سيد علي اكبر



امامزاده سيد علي اكبر كه آرامگاهش در 18 كيلومتري شمال شرقي شهرضا (قمشه) واقع است، نيز از برادران حضرت امام رضا(ع) و شاه چراغ دانسته شده است. كه به مناسبت حضور امام(ع) به ايران مهاجرت كرده، و قبل از رسيدن به طوس در شهر مذكور از دنيا رفته است. اطلاع دقيقي از رحلت يا شهادت ايشان در دست نيست.



به همراه كاروان حضرت فاطمه معصومه(س) بيست و سه نفر علوي از خاندان موسوي شامل برادران و برادرزادگان بودند.

3- حضرت شهرضا



حضرت شهرضا به روايتي فرزند امام موسي كاظم(ع) است كه به امر برادر خود حضرت امام رضا(ع) براي ارشاد مردم اين حدود به ديار اصفهان (قمشه) رهسپار شده و سپس به دست ظلمه در كنار كوه شهرضا شهيد گرديده است.

4- حضرت صالح



مطابق كتيبه بالاي سر در صحن و زيارتنامه، از پسران حضرت موسي بن جعفر(ع) و برادر امام هشتم(ع) به شمار مي رود.

5- امامزاده عبدالله



نسب امامزاده عبدالله، واقع در ناحيه اسدآباد، چنين ياد شده است: «عبدالله بن موسي الكاظم(ع)».

6- امامزاده عبدالله



امامزاده عبدالله واقع در دماوند را از فرزندان امام موسي كاظم(ع) مي دانند. شيخ مفيد ضمن برشمردن فرزندان امام موسي كاظم(ع) از عبدالله نيز نام برده است. در شرح احوالش نوشته اند كه آن بزگوار، روي به ولايت دماوند نهاد، چون بدانجا رسيد، قاسم هالي و سهراب هالي و فرزندان و برادرانشان خبر يافتند و راه برايشان گرفتند و شهيد كردند.



مؤلف كتاب منتقلة الطالبيين به مهاجرت شمار ديگري از سادات اشاره مي نمايد كه با توجه به سلسله انساب آنها، از مهاجران عصر رضوي محسوب مي شوند.

هجرت اصحاب امام كاظم(ع)



علاوه بر سادات موسوي، حسيني و حسني، بعضي از اصحاب امام كاظم(ع) كه از اصحاب امام رضا(ع) نيز هستند به ايران مهاجرت نموده اند و به طور غالب در قم سكونت نموده اند و يا نخست در شهر ديگري چون اهواز سكونت نموده و سپس به قم منتقل شده اند. اصحاب امام كاظم(ع) كه هجرت اختيار نموده اند، به قرار زير است:



- ابراهيم بن محمد اشعري



- ابراهيم بن هاشم



- ابوحرير قمي (زكرياي ادريس)



- احمد بن اسحاق بن عبدالله اشعري، ابوعلي قمي



- حسين بن سعيد اهوازي



- حسين بن مالك قمي



- ريان بن شبيب



- ريان بن صلت



- زكريا بن آدم



- سعد بن سعد اشعري قمي



- سهل بن يسع



- عبدالعزيز بن مهتدي



- عبدالله بن صلت



- علي بن ريان بن صلت



- محمد بن حسن اشعري



- محمد بن سهل قمي



- محمد بن علي بن عيسي اشعري قمي



- مرزبان بن عمران بن عبدالله بن سعد اشعري



البته ممكن است برخي از اين اصحاب در طي مسافرتهاي عديده اي كه به حجاز و عراق داشته اند از امام كاظم(ع) حديث آموخته باشند و موطن اصلي آنها قم بوده باشد.

شخصيتهاي همراه حضرت معصومه(س)



به همراه كاروان حضرت فاطمه معصومه(س) بيست و سه نفر علوي از خاندان موسوي شامل برادران و برادرزادگان بودند. نام برادران همراه كريمه اهل بيت به نقل مؤلف «بحر الانساب » به ترتيب زير است:



1- فضل



2- علي



3- جعفر



4- هادي



5- قاسم



6- زيد



به حسب ظاهر، «هادي » تصحيف «هارون » باشد. چون در كتب انساب از هادي به عنوان يكي از فرزندان امام كاظم(ع) نام برده نشده و غير از امام علي بن موسي الرضا(ع) فرزند ديگري به نام علي نداشته است و چون زيد معروف به «زيد النار» در بصره قيام كرده بود و وي را نزد امام رضا(ع) برده بودند، بعيد به نظر مي رسد كه همراه كاروان حضرت معصومه(س) بوده باشد. بدين ترتيب ممكن است چهار تن از افراد فوق همراه كريمه اهل بيت بوده باشند:



1- فضل



2- جعفر



3- هارون



4- قاسم